DE FRASE LORELEI

FRANSE PRESIDENT REAGEERT OP MINARETTENVERBOD

NICOLAS SARKOZY grijpt het Zwitsers referendum aan om zijn verhaal over identiteit voort te zetten. Hij geeft een duidelijk beeld van hoe het wederzijds respect tussen autochtonen en allochtonen er moet uitzien.

In een referendum heeft het Zwitserse volk zich uitgesproken tegen de bouw van nieuwe minaretten op hun grondgebied. Die beslissing roept terecht vragen op. Het referendum verplicht de kiezer tot een antwoord met ‘ja' of ‘nee'. Maar kun je ja of nee antwoorden op een vraag die zo complex en zo fundamenteel is? Ik ben ervan overtuigd dat zo'n antwoord alleen kwetsende misverstanden en een gevoel van onrechtvaardigheid oplevert, omdat het een eenduidig antwoord formuleert op een probleem dat geval per geval bekeken moet worden.

Wat zeker verbazing wekt, is de reactie van bepaalde media en politieke kringen in ons eigen land — overdreven, vaak karikaturale reacties ten aanzien van het Zwitserse volk. Nochtans is de democratie in Zwitserland ouder dan de onze, en bestaan er regels en tradities van directe democratie die het volk het woord geven en toelaten zelf te beslissen.

Achter het geweld van die stellingnamen gaat een visceraal wantrouwen schuil tegen alles wat van het volk komt. Een verwijzing naar het volk is voor sommigen al genoeg om van populisme te gewagen. Maar het is precies door doof te zijn voor de kreten, verlangens en problemen van het volk, dat je het populisme voedt.

Kruisbestuiving

In plaats van de Zwitsers te beschimpen, moeten we ons afvragen wat hun beslissing betekent. Hoe kan uitgerekend Zwitserland, een land met een lange traditie van openheid, gastvrijheid en verdraagzaamheid, zich zo duidelijk uitspreken voor een verbod? En wat zouden de Fransen antwoorden op dezelfde vraag?

De Europese volkeren zijn gastvrij en verdraagzaam — dat zit in hun natuur en cultuur. Maar ze willen niet dat hun levensruimte, hun denkwijze en hun sociale verhoudingen aangetast worden. En het verlies van de eigen identiteit kan een bron zijn van diep leed.

De mondialisering doet er alles aan om onze identiteit aan het wankelen te brengen. Maar tezelfdertijd scherpt ze de behoefte aan een identiteit aan, want hoe opener de wereld wordt, hoe meer nood er is aan verankering en merkpunten en hoe groter de nood om te voelen dat je niet alleen staat op de wereld. Het antwoord op die nood om ergens bij te horen kan komen van de stam of de natie, van het communautarisme of van de republiek.

De nationale identiteit is het tegengif tegen tribalisme en communautarisme. Dat is de reden waarom ik nog altijd een groot debat wens over de nationale identiteit. De stille dreiging die zoveel mensen in onze oude Europese naties — terecht of onterecht — voelen wegen op hun identiteit moeten we samen bespreken, om te vermijden dat de onderdrukking van dat gevoel uiteindelijk uitmondt in een verschrikkelijke rancune.

Net zoals de Fransen beseffen de Zwitsers dat verandering noodzakelijk is. Hun lange geschiedenis heeft hen geleerd dat ze moeten veranderen om zichzelf te blijven Zoals de generaties voor hen weten ze dat openheid voor anderen een verrijking betekent. Erkenning van en begrip en respect voor de andere veronderstelt dat zij die ontvangen erkennen wat anderen hen kunnen bijbrengen. Dat veronderstelt dat zij die arriveren respect hebben voor wat er was voor ze kwamen. Dat veronderstelt dat zij die ontvangen bereid zijn hun erfgoed, hun geschiedenis, hun beschaving en hun levenskunst te delen. Dat veronderstelt dat zij die arriveren bereid zijn zich zonder geweld in te schrijven in een samenleving (die ze mee zullen hervormen) en in haar geschiedenis, die ze voortaan mee zullen schrijven. De sleutel van die wederzijdse verrijking van de kruisbestuiving van ideeën, opvattingen en culturen is een geslaagde assimilatie.

Franse islam

Zij die arriveren respecteren, houdt in dat je ze toestaat te bidden in degelijke gebedsruimten. Je respecteert mensen niet als je ze verplicht hun religie te beleven in grotten en hangars. De scheiding van kerk en staat betekent niet dat alle godsdiensten verboden worden, maar impliceert respect voor alle religieuze opvattingen. Het is een neutraliteitsbeginsel, geen onverschilligheidsbeginsel.

Respect voor mensen die andere mensen verwelkomen, houdt in dat je ze niet kwetst, niet choqueert en dat je hun waarden respecteert. Het betekent ook dat je hun overtuigingen, wetten en tradities — minstens gedeeltelijk — ook overneemt. Dat wil zeggen dat je de gelijkheid van mannen en vrouwen aanvaardt, de lekenstaat en de scheiding van het wereldlijke en het spirituele.

Ik richt me tot mijn islamitische landgenoten om hen te zeggen dat ik alles zal doen opdat ze zich burgers als alle anderen zouden voelen, en zoals iedereen het recht hebben om hun geloof te belijden.

Maar ik zeg hen ook dat de christelijke beschaving diepe sporen heeft nagelaten in ons land, waar de waarden van de Republiek onlosmakelijk deel uitmaken van onze nationale identiteit. Alles wat opgevat kan worden als een aanval op die erfenis en op die waarden maakt de zo noodzakelijke vestiging van een Franse islam onmogelijk, die zelf op zoek moet gaan naar manieren om zich zonder wrijvingen in te schrijven in ons maatschappelijk en burgerlijk pact.

Christen, jood of moslim: iedereen moet zich onthouden van uiterlijk vertoon en van provocaties. Welk geloof iemand ook aanhangt, iedereen moet zich goed bewust zijn van het geluk dat hij heeft op vrije grond te leven en moet zijn geloof met nederige discretie belijden. Dat is geen blijk van de zwakheid van zijn geloof maar van broederlijk respect voor mensen die anders denken, maar met wie hij wil samenleven.

Dit opiniestuk verscheen eerder in Le Monde.

NICOLAS SARKOZYWie? President van Frankrijk. Wat? Minarettendiscussie is niet te beslissen met een ja-nee-vraag. Waarom? Dat levert alleen maar kwetsende misverstanden op.

Boeketje Digitalis

(verslend)

Ja Meester! Goede vraag! Wat zou er inderdaad gebeuren moest het Franse volk een dergelijk referendum voorgeschoven krijgen….En wat zouden wij, Vlamingen, antwoorden? Waarom neemt de Heer Sarkozy niet de proef op de som?

Waarom nemen alle landen van Europas niet de proef op dezelfde som?
To be or not to be. That’s’ the question!

Waarom moet het bij die ene keer blijven? Frankrijk. Nederland…

Slechts Ierland mag twee keer proberen, tot ze de gewenste keuze maken.

Weet U, het zou kunnen. Want het kon wel op 14 Juli 1789, maar Sarko doet er goed aan deze gebeurtenissen niet teveel onder de aandacht te brengen. Want toen eindigde die dag met uitgebreide volksfeesten rond de vele guillotines van de toenmalige adel. Als ‘referendum’ een ongehoord succes en hoogst nodig voor herhaling vatbaar.