Zo d’Ouden zongen, zo piepen de jongen…
Deel II
Samengevat : weg met de ondertiteling van de eigen taal. Kijkers zijn geen debielen! En als jullie TC-makers dan eenmaal begrepen hebt, stop dan met het uitzenden van debiele programma’s. Maak die desnoods verder, als dat absoluut moet (ik denk aan de tewerkstelling!), maar reserveer ze voor eigen gebruik!
Onze naaste buren
Ondertitels
Nog een woordje over sommige stukjes in het zo leesbare "Het Geheugen van die Lage Landen" (Ons Erfdeel), waar ik vorige week over schreef. Vijf, zes auteurs gruwelen hun verontwaardiging uit over !het afschuwelijke feit dat Vlaamse televisiereeksen in Nederland steevast ondertiteld worden en omgekeerd gebeurt het evengoed. Dit leidt tot de perceptie die al heel lang vertolkt wordt in de boutade: "Gescheiden door dezelfde taal."
Feitelijk is de situatie minder erg dan de meeste auteurs denken. Aan de basis van die ondertiteling ligt natuurlijk een commerciële oorzaak. Alle zenders (ook de openbare) zijn als de dood voor ieder verschijnsel dat één kijker naar de zapper zou doen grijpen om "ander en beter" te zoeken. Zo'n gevaarlijk verschijnsel is nou eenmaal een andere variant van het Nederlands. En die angst gaat ver, veel verder dan de auteurs wel denken. Nederlandse en Vlaamse auteurs kijken natuurlijk alleen naar feuilletons omdat daar af en toe eens in geacteerd wordt, en een intellectuele wil ook zijn/haar portie bloot en bloed Ze kijken natuurlijk niet naar sommige populaire realityreeksen, want als ze da wel zouden doen, dan zou het hen dage dat de zenders in Vlaanderen en Nederland meer en meer de conversaties van de eigen landgenoten ondertitelen, tot soms in het absurde. Nu is iemand die plat West Vlaams of Twents spreekt niet altijd ever gemakkelijk te begrijpen maar meer er meer worden ook aanvaardbaarder voormen van algemeen Nederlands ondertiteld.
Toch is niet alleen de angst een kijker minder te scoren in de kijkcijferdans enige reden om te ondertitelen. Geleerde dames en heren hebben allerlei moeilijke woorden voor het fenomeen; maar het een feit dat televisie een vervreemdingseffect heeft. Soms is de klank niet in ideale omstandigheden opgenomen. Zelfs leraars, Engels, Duits en Frans ontdekken geregeld dat ze de ondertiteling van teletekst moeten gebruiken bij Britse, Franse en Duitse zenders als ze alle nuances van televisie conversaties willen kennen. Mensen die men zonder probleem begrijpt, klinken sous heel wat minder duidelijk als men naar het televisiescherm kijkt soms heel wat minder duidelijk, omdat het oogcontact ontbreekt. Zelfs platte Holladers en meestal nog plattere Vlamin begrijpen elkaar zeer goed op de camping terwijl ze wel degelijk problemen hebben met het taaltje dat van de televisie afspat. Dat komt ook omdat scenarioschrijvers en acteurs vanwege de bazen zoveel mode spreektaal moeten benaderen in plaats van hun teksten in correct Nederland debiteren.
In Vlaanderen heeft vooral VTM de toon gezet en de openbare omroep is gevold. Maar dankzij het Nederlandse RTL en Vlaamse VTM zijn er ook zinderend populaire programma's geproduceerd zoals Dancing on Ice en onlangs So You Think You Can Dance (gewonnen door een Vlaamse; met dank aan de Nederlandse televoters). Daar horen miljoenen mensen Nederlandse en Vlaamse presentatoren en deelnemers zonder ondertitels. Men staart zich dus te veel dood op populaire feuilletons. Bij 'Pauw en Witteman' schuiven geregeld Vlaamse gasten aan en die worden nooit ondertiteld. En in het NOS- en RTL4-journaal mag ook al eens iemand uit het Zuiden zijn woordje doen en daar heeft men alle tijd om te ondertitelen, maar dat gebeurt nooit omdat men het volkomen overbodig vindt. Iedere normale Nederlander begrijpt perfect Van Rompuy, Leterme, Verhofstadt.
"Afzien"
Zodra de commerciële druk wegvalt, is er geen ondertiteling meer nodig. Dan mogen de gesprekspartners zelfs plat Kempens of Nederlands-Surinaams spreken. Dat valt bijzonder sterk op in sportprogramma's. Daar hebben de zenders soms een exclusiviteitcontract voor het voetbal of het wielrennen en iedere Nederlander of Vlaming die geïnteresseerd is moet wel naar de zender kijken. Vlaamse voetballers die al een tijdje in Nederland werken, passen natuurlijk hun taalt je aan, maar
de heer Thomas Boonen praat even plat voor de camera's van de NOS als voor die van de VRT. Johan Museeuw, nochtans een West-Vlaming, is nooit ondertiteld bij de Nederlandse zenders en Sven Nys is het voorbeeld van meer dan een domme wielrenner. Een onlangs gepensioneerde kennis die lang bij de Nederlandse omroep werkte, zei dat dit één van de grote veranderingen was tijdens zijn lange loopbaan: het betere en eindelijk verstaanbare Nederlands van de Vlaamse wielrenners.
Natuurlijk zijn er nog typische Vlaamse uitdrukkingen, maar die vinden steeds meer hun weg in Nederland dankzij het "Srneets", jaarlijks verschijnt er op tienduizenden exemplaren een boekje met
columns van Mart Smeets. Vroeger werden die boekjes ernstig ontleed in de kwaliteitskranten en ieder jaar schreven journalisten over de nieuwe taalvondsten van de populaire tv-presentator. Tot men eindelijk ontdekte dat hij zijn mosterd haalde in het jargon van de Vlaamse coureurs. Ik herinner me nog de tijd dat Hollanders bij het woordje "afzien" dachten aan de blik afwenden, op iets niet meer letten of naar beneden kijken. Tot Smeets dat woordje oppikte, en nu zien ook alle Nederlandse sporters af.
WILLEM DE PRATER in ’t Pallieterke van 9/12/09
Pssst
Dit stukje is geschreven door iemand, ooit in de jaren ‘50 begonnen als kleine studentenleider in de ABN-kernen, een van de velen onder de grote hoogstudentenleider en harde Flamingant Wilfried Martens, die sedertdien zijn gehele leven geijverd heeft voor beschaafde omgangstaal. Niet die Martens, want die is nogal vlug overgeschakeld naar Potjes-Frans, wegens veel en veel lucratiever….De wapens, waarop hij riep, bleken later in zijn mémoires, slechts symbolische wapens te zijn geweest..Met die Martens is het achteraf inderdaad totaal verkeerd gelopen, een schande voor al wie hem ooit gekend heeft. Ondergetekende is de vroegere idealen trouw gebleven. Is alleen maar door de tand des tijds en door schâ en schand’ wijs geworden, dat taal-purisme gaan relativeren. Ach Ja, De Vlaamse tale is wonderzoet, voor wie heur geen geweld en doet…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten