*
ACTIVISTISCHE RECHTERS
*
*
Het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg. Met activistische rechters.
**
foto: ©Reporters / DPA
*
Rapport bevestigt bestaan activistische rechters
Onpartijdigheid Europese rechters in vraag gesteld
*
24 februari 2020 Leestijd 6 minuten
*
Het
Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft activistische
rechters. Dat staat in een rapport van het European Centre for Law &
Justice (ECLJ). Volgens dat rapport is er een scheef gegroeide
verhouding tussen rechters en de ngo’s aan het EHRM. Rechters hebben
banden met ngo’s en behandelen zaken waarin diezelfde ngo’s betrokken
partij zijn. Volgens datzelfde rapport hebben die ngo’s niet
noodzakelijk een draagvlak in de samenleving, het zijn sterk
gefinancierde lobbygroepen van enkele kapitaalkrachtigen.
Minstens 22 partijdige rechters
Het ECLJ onderzocht de rechters en de zaken van het EHRM tussen 2009 en 2019.
Daaruit blijkt dat ten minste 22 van de 100 permanente rechters in die
periode 2019, voormalige werknemers of medewerkers zijn van zeven ngo’s
die zeer actief zijn aan dat Hof. Twaalf rechters zijn verbonden met het
Open Society Foundation (OSF) -netwerk, zeven met de Helsinki-comités,
vijf met de International Commission of Jurists, drie met Amnesty
International en één met Human Rights Watch, Interights en de A.I.R.E.
Centrum.
De verwevenheid tussen ngo’s en rechters is dus nog groter
Ten
minste 22 rechters wil zeggen dat het er meer zijn. De onderzoekers
baseerden zich op de officiële curricula van de rechters bij hun
verkiezing om ze te linken aan ngo’s. Maar er zijn ook rechters die hun
banden niet in hun cv hebben staan omdat die minder structureel zijn.
Het rapport noemt er zo vijf (p.9, voetnoot 15). De verwevenheid tussen
ngo’s en rechters is dus nog groter.
Door
een gebrek aan transparantieregels bij het EHRM is de rol van ngo’s in
rechtszaken ook niet altijd in te schatten. De onderzoekers vermoeden,
door onderzoek van enkele zaken, dat de invloed van de ngo’s op de
rechtsgang nog veel groter is. Bijvoorbeeld door lobbying om een zaak
niet af te wijzen.
Strategische geschillen
Het
werk van de ngo’s is niet vrijblijvend. ‘Er moet echter worden
opgemerkt dat zij (de ngo’s; nvdr) een meer controversiële interpretatie
van de mensenrechten verdedigden.’ (p. 11) De zeven ngo’s waaruit
rechters komen, treden voor het Hof op in belangrijke zaken die
precedenten scheppen. Meestal hebben die betrekking op de vrijheid van
meningsuiting, het recht op asiel, LGBT-rechten, detentie
omstandigheden, en rechten van minderheden.
De
ngo’s werken via ‘strategische geschillen’. Ze gebruiken het gerecht om
een politiek doel te bereiken. Via het EHRM proberen ze concrete
gevallen of wetten in een land te laten veroordelen als die in strijd
zijn met de belangen of waarden van de organisatie. In theorie is de
uitspraak enkel van tel voor dat specifieke geval. Maar via de
jurisprudentie van het EHRM is ze toepasbaar binnen de 47 lidstaten en
inspireert ze vele instanties buiten Europa.
De kracht van deze ngo’s hangt dan minder af van hun representativiteit dan van hun financiering
Volgens
de ECLJ zijn de ngo’s nodig, maar toch stellen ze zich vragen bij ngo’s
die aan het EHRM actief zijn. Dat zijn geen ngo’s die gedragen worden
door de steun van een grote groep in de samenleving. Het zijn vehikels
van rijke financiers die hun waarden kader willen promoten. ‘De kracht
van deze ngo’s hangt dan minder af van hun representativiteit dan van
hun financiering en de nabijheid van de instanties die zij willen
beïnvloeden. Financiële macht is voldoende om de illusie van
legitimiteit te wekken.’ (p. 20)
Activistische rechters
Volgens
het rapport zijn er sinds 2009 minstens 185 zaken geweest waarbij één
van deze zeven ngo’s officieel betrokken is. 88 keer zetelde een rechter
in een zaak waarin de ngo waarmee die banden heeft, partij was in de
rechtszaak.
ECJL
haalt de zaak Big Brother Watch tegen het Verenigd Koninkrijk, aan (nog
hangende bij de Grote Kamer van het EVRM). In die zaak zijn tien van de
zestien aanvragers door het OSF gefinancierde ngo’s, net als zes van de
ngo’s die optreden als derde partij. Van de zeventien rechters die in
de Grote Kamer hebben gezeten, zijn er zes verbonden met de aanvrager en
de tussenkomende ngo’s.
In
dezelfde periode waren er slechts twaalf gevallen waarin een rechter
zich uit een zaak terugtrok, blijkbaar vanwege een band met een bij de
zaak betrokken ngo. ‘Deze situatie doet afbreuk aan de onafhankelijkheid
van het Hof en de onpartijdigheid van de rechters en is in strijd met
de regels die het EVRM zelf de staten op dit gebied oplegt. Het is des
te problematischer omdat de macht van het Hof uitzonderlijk is.’
Oplossingen & transparantie
Het
rapport eindigt met concrete aanbevelingen om de problemen te
verhelpen. Ten eerste moet er meer aandacht besteed worden aan de keuze
van kandidaten voor de functies van rechters. De benoeming van
activisten moet worden vermeden, nu lijkt een activistisch verleden net
een pluspunt. ‘In elk geval moet de oververtegenwoordiging van bepaalde
particuliere groepen voor het Hof worden vermeden tijdens het
selectieproces voor rechters.’ (p. 24)
Ten
tweede moeten de transparantie gewaarborgd worden van de belangen en
banden tussen aanvragers, rechters en ngo’s. Zowel parlementsleden van
de Parlementaire Vergadering van de RvE, die de rechters kiest als de
rechters zouden een lobbyregister moeten bijhouden. Hun cv zou moeten
aangevuld worden met een belangenverklaring, zoals die in Frankrijk en
de VS bestaat. Die belangenverklaring wordt elk jaar bijgewerkt en
vermeldt de voordelen of geschenken die zijn ontvangen tijdens het
afgelopen jaar.
twijfel doen ontstaan over de onpartijdigheid
Ten
derde moeten de procedures voor intrekking en wraking geformaliseerd
worden. Rechters die twijfel doen ontstaan over de onpartijdigheid van
het EHRM, ondergraven de rechtsorde. Volgens de rechterlijke ethiek,
moeten rechters de voorzitter op de hoogte brengen of zich terugtrekken
bij twijfel. ‘Wat de wraking betreft, zou het Hof zijn beslissingen om
een wraking te weigeren moeten rechtvaardigen, in overeenstemming met de
vereisten van zijn eigen rechtspraak.’
Raad van Europa
Die
laatste punten zijn werk voor de Raad Van Europa. Het Ministercomité
speelt daar een grote rol, maar bij de benoeming van de rechters is de
verantwoordelijkheid van de Parlementaire Vergadering groot. Sinds kort
is Rik Daems daar voorzitter. Die kan niet anders dan
dit rapport agenderen. Het EHRM is te belangrijk in het Europese
democratischer systeem om de onafhankelijkheid ervan niet te blijven
garanderen.
Pieter Bauwens
*
Geen opmerkingen:
Een reactie posten