224 - DOORBRAAK
*
Donderdag 16 april 2020
*
VOOR GESCHRIJFSEL
*
Doorbraak
hield zich zo’n beetje onledig met (had het lef om) vergane Slinxe
‘Godheden’ door te lichten. Door de mangel te halen? Al dat binnen
zitten, niewaar… En naar de Rusthuizen lopen, da magnie van de Regering
Wilmès II. De grootste van die gevallen helden, mij vel bekend of daar
zo omtrent, dat wel. Het is Zaan Pol Sartre, de existentialist tot in de kist!!!
Op een deftig Bisschppelijk College daar veel over gehoord? Toch wel. Wij hadden het voorrecht dat de beste uittreksels uit LA Nausée
ons voorgelezen werden in klas. Nee hoor. Als die Franse lessen dan
toch moesten, dan liever Baudelaire of Lamartine… ‘j’aime le son du cor,
le soir au fond des bois…
Of
Lettres de mon Moilin… maar dat existentialisme Het verderf straalde
er van af. Dan nog liever iedere dag naar de Mis. Het leven was ons veel
te lief….
DE SCHRIJVER DIE ONGELIJK HAD
*
**
foto: ©Reporters / DPA
*
Sartre
(m.) met Klaus Croissant (l.), advocaat van de RAF, en Daniel
Cohn-Bendit (r.), 4 december 1974. Na een bezoek aan RAF-terorrist
Andreas Baader beschuldigde Sartre in de persconferentie West-Duitsland
van foltering en eiste hij een internationaal comité ter verdediging van
de anarchistische RAF.
Jean-Paul Sartre, veertig jaar na zijn dood
Portret - 15/04/2020 Koen Dillen - Leestijd 7 minuten
Wat
blijft er over van Jean-Paul Sartre (1905-15 april 1980), veertig jaar
na zijn overlijden? Weinig, heel weinig. Er valt weinig lovenswaardig
over de man en zijn oeuvre te vertellen. Sartre was geen origineel
filosoof — zijn uit het oeuvre van Martin Heidegger gedistilleerd
existentialisme is hopeloos gedateerd en gescleroseerd tot een curiosum
voor de faculteit wijsbegeerte. Sartre was geen groot romancier — wie
kan nog, zonder te gapen van verveling La Nausée en Les Chemins de la
liberté lezen dat zoveel generaties scholieren als verplichte lectuur op
hun bord kregen? Politiek heeft hij zich, op een criminele wijze, over
de hele lijn vergist. Als journalist ten slotte was Sartre een sectair
en onverdraagzaam fanaticus — getuige daarvan zijn excommunicatie van
Albert Camus en zijn breuk met Raymond Aron.
de laatste stuiptrekking van het marxistisch leergezag
Neen,
dat deze man decennia lang doorging als dé iconische intellectueel van
het naoorlogse Frankrijk, kan je anno 2020 enkel nog verklaren door het
intellectueel terrorisme waarmee de linkerzijde in de tweede helft van
de twintigste eeuw haar dominantie vestigde. Geen Franse schrijver na
Victor Hugo zag zo veel honderdduizenden mensen op straat komen bij zijn
begrafenis als Jean-Paul Sartre op 19 april 1980. Symbolisch mag je die
collectieve rouw vandaag zien als de laatste stuiptrekking van het
marxistisch leergezag. Een jaar later zou de socialist François
Mitterrand aan de macht komen. Vanaf dan ging het alleen maar bergaf
voor links.
‘Jood noch vrijmetselaar’
Sartre
is vanaf 1943, na Stalingrad, actief beginnen schrijven voor de
clandestiene Lettres françaises en verdiende daarmee in de ogen van zijn
tijdgenoten zijn sporen als verzetsstrijder. Was hij dat ook echt? In
werkelijkheid heeft Sartre in oktober 1941 geprofiteerd van de
antisemitische rassenwetten van het collaborerende Vichyregime, toen hij
voor zijn benoeming als leraar aan een college in Caen een verklaring
op eer aflegde dat hij noch Jood, noch vrijmetselaar was. Die post werd
voor hem ingenomen door Henri Dreyfus-Le Foyer, maar die mocht als Jood
niet langer lesgeven.
Sacha Guitry vloog na de Bevrijding in de gevangenis omdat hij exact hetzelfde had gedaan.
Ik
heb er hier op Doorbaak enkele dagen geleden nog aan herinnerd dat
Sartre voor de opvoering van de première van zijn toneelstukken Les
Mouches en Huis Clos in 1943 en 1944 de toestemming van de Duitse
censuur kreeg en dat er bij die première Wehrmachtofficieren op de
eerste rij zaten. Sacha Guitry vloog na de Bevrijding in de gevangenis
omdat hij exact hetzelfde had gedaan. Sartre zou tijdens de naoorlogse
zuiveringen als voorzitter van het ‘Comité national des écrivains’
bepalen wie nog mocht publiceren in Frankrijk.
Verzetsstrijder?
Maar
er is meer. In haar memoires schreef Simone de Beauvoir, levenspartner
van Sartre — ook al hadden de twee een ‘open relatie’ waarbij ze elkaar
totale seksuele vrijheid gunden — dat Sartre in maart 1941 ontsnapte uit
Duitse krijgsgevangenschap en nooit publiceerde in de collaborerende
pers. De auteur van Les Mains Sales moest later zelf toegeven dat dit
gelogen was.
Sartre
werd vervroegd vrijgelaten uit krijgsgevangenschap na tussenkomst van
de fascistische schrijver en collaborateur Drieu La Rochelle, ontdekten
de historici Jean-Robert en Gilles Ragache. Drieu, die zelfmoord pleegde
in 1945, was tijdens de bezetting hoofdredacteur van La Nouvelle Revue
française van uitgeverij Gallimard. Hij hield ook andere schrijvers,
zoals zijn vrienden André Malraux en Louis Aragon, de hand boven het
hoofd.
En
nooit geschreven in de collaborerende pers? Wat dan te denken van
Sartres in memoriam voor de antisemiet Jean Giraudoux die zich voor de
oorlog zo lovend uitliet over Adolf Hitler? Het stuk verscheen op 5
februari 1944 in het collaborerende weekblad Comœdia. Is het daarom dat
hij na de oorlog zou schrijven: ‘Jamais nous n’avons été aussi libres
que sous l’occupation allemande.’ (‘Nooit waren we vrijer dan tijdens de
Duitse bezetting.’)?
Paus van de naoorlogse letteren
De
existentialist Sartre bedoelde daarmee de keuzevrijheid van de
schrijver, maar in het licht van zijn eigen beperkt engagement, hebben
de woorden een toch wel ironische bijklank. Neen, de Amerikaan Alan
Riding heeft gelijk in zijn onovertroffen cultuurgeschiedenis van de
Duitse bezetting in Frankrijk, And the Show Went On: Cultural Life in
Nazi-Occupied Paris: ‘Sartre himself was certainly never a collaborator,
but his image as a résistant was burnished rather late in the day.’
Collaboreren deed hij niet echt, maar zijn imago van verzetsstrijder
werd pas laat opgepoetst.
Na
de oorlog zou hij daar wel van profiteren, schrijft Riding nog:
‘Although his involvement in the intellectual resistance had been
minimal, after the liberation he had suddenly appeared as the chronicler
of France’s calvary.’ (‘Hoewel zijn deelname aan het intellectuele
verzet minimaal geweest was, verscheen hij na de bevrijding opeens als
kroniekschrijver van Frankrijks calvarie.’)
Inderdaad,
en de paus van de naoorlogse letteren zou er angstvallig over waken dat
niemand zijn intellectueel leiderschap kon betwisten. Dat leiderschap
vestigde hij in 1945 definitief als hoofdredacteur van het tijdschrift
Les temps modernes waar ook Raymond Aron, Albert Camus, Claude Lanzmann
en Maurice Merleau-Ponty aan meewerkten.
‘Elke anticommunist is een hond’
Aron,
die met Sartre studeerde aan de mythische Ecole normale supérieure
(ENS) in Parijs, en Camus, die hij had leren kennen tijdens de oorlog,
werden door de onverdraagzame Sartre al snel geëxcommuniceerd wegens hun
anticommunisme. ‘Elke anticommunist is een hond’, meende Sartre die
vond dat de Franse intellectuelen moesten zwijgen toen de waarheid over
de concentratiekampen in de Sovjet-Unie boven kwam. Want, ‘il ne faut
pas désespérér Billancourt’, schreef hij. In Boulogne-Billancourt waren
de Renault-fabrieken gevestigd. Wie de misdaden tegen de mensheid van
het communisme aankaart, drukt de hoop van de arbeiders op revolutie de
kop in, oordeelde Sartre.
Wie
het niet met hem eens was, werd verketterd. Raymond Aron? ‘Un con et un
imbécile.’ De Gaulle? ‘Een reactionaire pooier, een stuk str…, een
pretentieuze blaaskaak, een monster, een echte smeerlap, een varken.’
(‘Un maquereau réac’, ‘Une merde’, ‘Un crétin pompeux’, ‘Un monstre’,
‘un foutu salaud’, ‘un porc’.) Ook collega-schrijver André Malraux is
een ‘varken’ en diens geschriften ‘une merde’ Zijn eigen moeder
beschuldigde hij dan weer van verraad, schrijft Michel Onfray, omdat ze
na de dood van haar man hertrouwde met een gaullist.
Vergist over de hele lijn
Sartre
heeft zich zijn leven lang vergist, over heel de lijn. Na de Sovjetunie
werden het China van Mao en Cuba het nieuw aards paradijs. In Duitsland
hemelde hij de terroristische Rote Armee Fraktion (RAF) op omdat ze
‘geen enkel onschuldig slachtoffer maakten’ (sic). Ik vraag me ook af
wat zijn bewonderaars zouden zeggen, mochten ze zijn pathologische
homofobie kennen.
Kan
men om te besluiten enige sympathie hebben voor de mens Sartre in wiens
oeuvre alleen Les Mots en Les Mains sales de tand des tijds zullen
doorstaan? Sartre zocht de publiciteit niet op, wat in deze post-moderne
tijden van media-exhibitionisme opmerkelijk mag heten. Hij weigerde de
Nobelprijs voor Literatuur. Zijn gewezen privé secretaris Jean Cau, die
de linkerzijde al vroeg de rug zou toekeren om een rijk geschakeerde
oeuvre als romancier en polemist te scheppen, spreekt in zijn
herinneringen Croquis de mémoire met veel schroom over zijn vroege
mentor. Sartre moet een warme persoonlijkheid voor zijn medewerkers en
vrienden zijn geweest. Maar is dat voldoende om een positief beeld van
de schrijver op te hangen?
NA GESCHRIJFSEL
*
Zijn
loopbaan als ‘schrijjver’ begon dus pas nà Stalingrad. M.a.w. hij had
eerst de kat uit de bom gekeken… Geen existentialist, maar eerder ’n
zaktivisst. En met dat Beauvoirke naast hem nog eerder nen grotere
egoïst dan sadist.
Wat
veel zegt over zijn aanhang, waaronder nog altijd onze Staatszenders.
Want als het druppelt in Parijs, stortvlaagt het in Broekzele. Et
Macron, tous ensemble.
Daarin zijn het achterdoeners van de Vlamingen, die het in Franzoos al lang geleden voorzeggen, dat Pluis est en Vous ook voor hen kon helpen om vooruit tte komen in het leven.…..
-
Ach
Cher P!re Lachaise, waarom hebde gij U het lot van diene sukkelaar niet
wa beter aangetrokken? Montparnasse als Eeuge Verdoemenisis toch maar
zo en zo. Of gaf dat Beauvoirke nog maar eens de doorslag? Met de Moulin
Rouge en zo…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten