236 - DOORBRAAK
*
Donderdag 23 april 2020
*
VOOR GESCHRIJFSEL
*
Huis
Arrest om bestwil, wie had dat ooit gedacht!!? Vooral zij niet, die
ooit de gaven van het Nationaal Socialislme aan den lijve hebben moeten
ondervinden. De eigen gemeente verlaten zonder ‘Schein‘ van de
‘Kommandatur’ die kwam er van af met minstens ZES maand Breendonk. En
als men vandaar ooit nog terugkwam, dan was als een levend geraamte. Als
kind nog (van ver) meegemaakt. Aan de hand van Moeder, op familiebezoek
van Ieper naar Eernegem, d.w.z. wegens zogezegde familie belangen,
binnendringen in een militair geheim ‘Sperr Gebiet’. Een streek zei
ons Ma, waar er sperren groeiden. Wat nog waar was ook. Om de paar
stappen bewaking met scherp. Als kind kreeg ik soms soldatenkoekjes bij
een of andere controle-post. Die van Wijnendaele langs de
Torhoutsteenweg srtaat als een kopergravure in mijn herinnering
ingekerfd. Wachthuisjes, slagbomen, bemande mitrailleurs, handen omhoog,
lekkende jondentongen, geen bagage, voetje voor voetje.
En
nu ik, zoals hieronder, Lenin beter leer kennen, zie ik het opnieuw
gebeuren. Bij wijze van proef, de huidige ‘vorozorgsmaatregelen’…
Dwingeden
auto-reparatie 5 Km ver van de woonplaats? Politiecontrole. Voor.
Tijdens.Na En die dingen danken we niet de koekoek of de Hemel,, maar
dat smerige Chinese virus met Lenin als verre stamvader…
LENIN ONTDEKT HEGEL
Lenin aan het werk in Bely Dunayets.
foto: ©Novosti / Reporters
*
De vader van de Oktoberrrevolutie zag 150 jaar geleden het levenslicht.
Portret - 22/04/2020 Dirk Rochtus - Leestijd 9 minuten
*
De
oorlog woedde in al zijn hevigheid. Daar zat de grote Russische
revolutionair maandenlang rustig te lezen in de bibliotheek van het
Zwitserse Bern. Vladimir Iljitsj Oeljanov (1870-1924), alias Lenin, was
verdiept in de lectuur van de ‘Wissenschaft der Logik’ van Georg
Friedrich Wilhelm Hegel (1770-1831). Hij maakte er ijverig aantekeningen
bij.
Van
wat hij in die vier maanden, van augustus tot december 1914, schreef,
waren 140 bladzijden gewijd aan commentaar op Hegel. 50 gingen er op in
een artikel over Karl Marx. Slechts 30 ervan omvatten politieke
stellingnames. De Amerikaanse marxistische socioloog Kevin B. Anderson
is verbluft: ‘Voor een marxist die gewoonlijk eerder als man van de
organisatie dan als theoreticus aanzien wordt, is dat een verrassende
balans van de theoretische in verhouding tot de politieke geschriften’
(1).
‘Verraad’
Het
was Lenin bij zijn studie van de grote Duitse filosoof niet direct te
doen om de analyse van politiek en maatschappij, maar om het verwerven
van inzicht in de structuren van het denken. Veel anders kon hij niet
doen. Het uitbreken van de wereldoorlog veroordeelde hem in het najaar
van 1914 in zijn Zwitsers ballingsoord tot ‘handelingsonbekwaamheid’.
Hij leefde geïsoleerd; alle banden met Rusland waren door de oorlog
gekapt. Lenin broedde over, kon niets anders doen dan reflecteren over
wat hij het verraad van de sociaaldemocratie noemde.
Ook
in andere Europese landen hadden de sociaaldemocraten zich geschaard
achter hun respectievelijke regeringen in de strijd tegen de vijand
De
grootste sociaaldemocratische partij in Europa, de Duitse SPD, had op 4
augustus 1914 in de Reichstag de oorlogskredieten goedgekeurd. Ook in
andere Europese landen hadden de sociaaldemocraten zich geschaard achter
hun respectievelijke regeringen in de strijd tegen de vijand. Dit was
in feite tegen de gewone mensen die in naam van hun natie onder de
wapens moesten.
Dit
plooien van de sociaaldemocratie voor de bourgeoisie die achter de
‘imperialistische oorlog’ zat, betekende voor Lenin verraad. De
tegenstanders van de oorlog, de échte socialisten, moesten breken met de
Tweede Internationale (in 1889 opgericht door de socialistische
partijen). Ze dienden te werken aan de oprichting van een nieuwe
Internationale om de ‘burgerlijke richting binnen het socialisme
onherroepelijk en beslist’ van zich af te schudden. Op de conferentie
van Zimmerwald bij Bern in september 1915 zou Lenin zijn standpunten in
die zin verdedigen.
Schaakspeler
Lenin
kon in 1914 nog niet tot actie overgaan, maar begon zich geestelijk
voor te bereiden op de revolutie die volgens hem onvermijdelijk zou
volgen op de ineenstorting van het imperialistische systeem. Hij was er
zeker van dat zijn tijd wel zou komen. De filosoof Michael Brie,
medewerker van de Rosa-Luxemburg-Stiftung, beschrijft in zijn boek Lenin
neu entdecken (2) hoe Lenin ‘in deze tijd van uiterste onmacht’ als het
ware ‘in sich’ ging. Daar schiep hij de voorwaarden voor zijn
vaardigheid om uiteindelijk in de revolutionaire maanden van 1917 in
Rusland ‘een strategische werkingskracht te ontvouwen welke die van zijn
politieke tegenstanders ver in de schaduw stelde.’
Lenin ging terug tot Hegel
Brie
somt acht zetten op die Lenin als ‘schaakspeler’ deed om te anticiperen
op de revolutie die er stond aan te komen. Een daarvan was de ‘Arbeit
an einer Philosophie dialektischer Praxis‘, het werken aan een filosofie
van de dialectische praxis. Lenin ging terug tot Hegel. Heel doelbewust
zoals hij in een commentaar op Hegels Vorlesungen über die Geschichte
der Philosophie schreef: ‘De beweging van het kennen naar het object kan
steeds enkel dialectisch gebeuren: teruggaan, om des te zekerder te
treffen – reculer pour mieux sauter (savoir?)’ (3).
Inzicht in tegenstellingen
Een
jaar daarvoor was de briefwisseling tussen Karl Marx en Friedrich
Engels verschenen. De dialectiek als het ‘brandpunt’ erin bewoog Lenin
ertoe Hegel te herontdekken, of zoals hij in zijn artikel over Marx
schreef: ‘De toepassing van de materialistische dialectiek (…) op de
geschiedenis, op de natuurwetenschappen, de filosofie, de politiek en de
tactiek van de arbeidersklasse – dat is het wat Marx en Engels vooral
interesseert, hiertoe hebben ze het meest wezenlijke en nieuwe
bijgedragen, dat is de geniale stap die ze in de geschiedenis van het
revolutionaire denken vooruit hebben gezet. ’
Dialectiek
is het inzicht in de tegenstellingen binnen de werkelijkheid: ‘Spaltung
des Einheitlichen und Erkenntnis seiner widersprechenden Bestandteile …
ist das Wesen (eine der “Wesenheiten”, eine der grundlegenden, wenn
nicht die grundlegende Besonderheit oder Seite) der Dialektik.‘
(‘Splitsing van het eenvormige en erkennen van zijn met elkaar in
tegenspraak zijnde bestanddelen … is het wezen (een van de
“wezenlijkheden”, een van de fundamentele, zelfs de fundamentele
bijzonderheid of zijde) van de dialectiek’).
‘Hindernissen voor het doel’
Lenin
begon zich onder invloed van Hegel af te zetten tegen een mechanisch
materialisme zoals dat terug te vinden was in de theorie dat het
bewustzijn gewoonweg de werkelijkheid weerspiegelt: ‘Das Bewußtsein des
Menschen widerspiegelt nicht nur die objektive Welt, sondern schafft sie
auch.‘ (‘Het bewustzijn van de mensen weerspiegelt niet enkel de
objectieve wereld, maar creëert haar ook’).
Anderson
legt dit zo uit dat ‘[H]uman consciousness is rooted in the material,
objective world, which it reflects, but there is a dialectical
interaction between consciousness and objective reality. This is because
human subjectivity (…) can shape or reshape that objective reality’
(4).
Het
is noodzakelijk inzicht en praktijk aan elkaar te koppelen, want,
schrijft Lenin: ‘Die “objektive Welt” geht ihren eigenen Gang, und die
Praxis des Menschen, die diese objektive Welt vor sich hat, begegnet
“Hindernissen bei der Ausführung” des Zwecks’. (‘De “objectieve wereld”
gaat haar eigen gang, en de praktijk van de mens, die deze objectieve
wereld voor zich vindt, stoot op ‘hindernissen bij de uitvoering’ van
het doel’).
Het grote gevaar
Volgens
Brie schuilt het beslissend beslag van zijn Hegel-studies voor Lenin in
zijn breuk met het lineaire evolutionaire denken dat het marxisme van
de Tweede Internationale had gekenmerkt, de gedachte dat de sociale en
democratische verworvenheden van het einde van de 19de eeuw gewoon hun
voortzetting zouden vinden in de toekomst.
De Duitse sociaaldemocraten bijvoorbeeld zagen in het tsaristische, dus despotische Rusland het grote gevaar
De
studie van Hegel leerde Lenin dat een gebrek aan inzicht in de
dialectiek ‘eminente marxistische denkers van de Tweede Internationale
zoals Plechanov en Kautsky in de armen van de sociaalpatriotten had
geduwd’, zoals de Lenin-biograaf Jean-Jacques Marie schreef (5). De
Duitse sociaaldemocraten bijvoorbeeld zagen in het tsaristische, dus
despotische Rusland het grote gevaar. Ze onderkenden echter niet het
imperialistische karakter van de oorlog die op het punt stond uit te
breken. Noch zagen ze de interne tegenstellingen waaraan het
imperialisme ten onder zou gaan.
Nationale bevrijdingsbewegingen
De
oorlog was een terugslag in de barbarij, de socialistische maatschappij
kwam er niet vanzelf. met andere woorden, socialisten moesten
geïnspireerd door het dialectische denken ingrijpen in de werkelijkheid
(‘to shape’ zoals Anderson zegt) in de richting van de gedroomde
communistische maatschappij. Lenin erkende, aldus nog Brie: ‘(…) das
Ganze ist durch die sich verstärkende Überlagerung vieler, nicht
aufeinander reduzierbarer Gegensätze geprägt und wird dadurch zu einer
Totalität, die ständig auseinanderbrechen kann.’ (‘Het ganse is door de
zich versterkende overlapping van vele, niet tot elkaar reduceerbare
tegenstellingen gevormd en wordt daardoor tot een totaliteit, die
voortdurend uit elkaar kan breken’).
Dat
bepaalde de visie van Lenin op het imperialisme als hoogste stadium van
het kapitalisme. Dat moest door de oorlog in elkaar stuiken. Lenin zag
haast als enige onder de marxisten van zijn tijd dat het imperialisme
niet alleen ‘brutaal exploiterend’ was. Ook werd het volgens hem
gekenmerkt door ‘diepe tegenstellingen, in die zin dat het progressieve
nationalistische bewegingen tegen het imperialisme in de kolonies
opwekte die van een bevrijdende inhoud waren, kortom nationale
bevrijdingsbewegingen’ (Anderson 2014). Op basis van het schema van de
dialectiek, zoals door Marx uitgewerkt, waarbij een these een antithese
oproept en deze tegenstelling opgeheven wordt in een synthese, zou je
kunnen stellen dat de ‘brutale exploitatie’ als these de nationale
bewegingen als antithese oproept die dan de uitbuiting overwint in de
synthese die de bevrijding is.
Strak georganiseerde machtspartij
Daarin
school dus ook een grote kans die de socialistische beweging actief
moest grijpen. Lenin zou dat concreet vertalen naar de revolutie in
Rusland. De dialectiek van Hegel heeft Lenin aangespoord om vanuit het
dialectisch inzicht in de tegenstellingen binnen de werkelijkheid van de
theorie naar de praktijk over te gaan.
Van dat machtsinstrument zou Stalin ‘dankbaar’ gebruik maken
Zo
werd Lenin diegene waarvoor de geschiedenis hem zich zal blijven
herinneren: als denker én als leider van een strak georganiseerde partij
die alle macht naar zich toe trok. Van dat machtsinstrument zou Stalin
‘dankbaar’ gebruik maken. Niet voor niets eindigt Michael Brie zijn boek
met een kritisch-doordacht hoofdstuk: ‘Wer über den Stalinismus redet,
darf vom Leninismus nicht schweigen’. (‘Wie over het stalinisme praat,
mag niet zwijgen over het leninisme’).
P.S.:
Hegel speelde een grote rol voor het progressieve denken. Lenin heeft
dat bewezen voor het marxistische kamp, Joachim Ritter deed dat voor het
burgerlijke met zijn essay Hegel und die französische Revolution
(1956).
-
Bij
Uitgeverij Doorbraak verschijnt in augustus 2020 naar aanleiding van de
250ste verjaardag van Hegel voor het eerst de Nederlandse vertaling van
deze baanbrekende tekst van Ritter, omkaderd met een uitgebreid essay
van Arvid Rochtus.
NA GESCHRIJFSEL
*
Vrij
vertaald: hoe men van het luilakken, via de filosofie overgaat naar een
verbeterede her-uitgave van een regime à la Djengis Kahn. Uiteraard
alles onder dekking vand de beste beoeldingen. Wikipedia is daar zeer
duidelijk in en beschrijft zelfs hoe diens Turks-Mongoollse Rijk tot aan
de Donau reikte.
Allez, il wil zeggen, dat een gewaarschuwd man er minstens twee waard zou moeten zijn
Quod erat demonstrandum..
Ach,
de kop van diene Vladimir Lenin, opgebaard in zijn mausoleum onderaan
de muren van het Kremlin waarop Jozef Stalin en kornuiten op 1 Mei de
menigte begroette. Ooit warren we met een beperkt reisgroepje, onder de
toeschouwers. Lourdes naar huiveringwekkende Rode Normen….Het stond zo,
onder dreigende bajonetten, op de gezichten van de doodstille urenlange
aan schuifelende menigte.
Een
kapotte stuur-inrichting, de lockdown, de Lenin-Crypte, Wijnendaele, de
CCP, ze vervloeien tot één schimmig geheel. Memories are made of this…
-
Vandaar
op deze blog al dagenlang de inzet- combinatie van de ‘Corona’ anex
Hoofstedelijk Parlemtnt, die staat voor de (nakende) Bevrijding van ons
eigen Land. Het kan in één moeirte doorgaan. Pandemie gedaan, dictatuur
gedaan. Eigen welvaart-door-arbeid in eigen handen. Meewerken in het
laten afpakken ios een misdaad tegen de menselijkheid.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten